GAS-boetes voor inbreuken op coronamaatregelen

Inbreuken op de ondertussen gekende coronamaatregelen waren reeds eerder strafrechtelijk sanctioneerbaar gesteld, op grond van artikel 10 van het Ministerieel Besluit van 23 maart 2020 houdende dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken (BS 23 maart 2020), met de straffen bepaald door artikel 187 van de wet van 15 mei 2007 betreffende de civiele veiligheid. Concreet betekent dit dat een gevangenisstraf van 8 dagen tot 3 maanden geriskeerd wordt en/of een geldboete van 208,00 EUR tot 4.000,00 EUR. Het College van procureurs-generaal maakte op 25 maart 2020 een omzendbrief op (COL 06/2020), waarin werd bepaald dat, behalve in geval van duidelijke goede trouw in hoofde van de overtreder, een minnelijke schikking wordt voorgesteld van 750,00 EUR voor handelaars, en van 250,00 EUR voor alle andere overtreders. In geval van niet betaling, herhaling of samenloop met andere misdrijven wordt er rechtstreeks gedagvaard voor de correctionele rechtbank.

De vraag stelde zich of het systeem van de GAS-boetes (gemeentelijke administratieve sancties) ook van toepassing moest worden gemaakt op inbreuken op de coronamaatregelen. Niettegenstaande het feit dat het College van procureurs-generaal op 31 maart 2020 nog stelde dat de strafrechtelijke afhandeling hoe dan ook de voorkeur geniet, omwille van uniformiteit, vaardigde de Belgische regering op 6 april 2020 het Koninklijk Besluit nr. 1 uit, betreffende de bestrijding van de niet-naleving van de dringende maatregelen om de verspreiding van het coronavirus COVID-19 te beperken door de invoering van gemeentelijke administratieve sancties (BS 7 april 2020).  Dit KB nr. 1 trad in werking op 7 april 2020 en is slechts van toepassing voor de duur van de machtiging die aan de Koning wordt verleend krachtens de wet van 27 maart 2020 die machtiging verleent aan de Koning om maatregelen te nemen tegen de verspreiding van het coronavirus. Momenteel geldt deze machtiging tot 30 juni 2020. Bovendien kunnen GAS-boetes, logischerwijze, hoe dan ook slechts worden opgelegd zo lang de coronamaatregelen zelf gelden. Gisteren verlengde de Nationale Veiligheidsraad de maatregelen nog tot en met 3 mei 2020.

Het KB nr. 1 maakt aldus de tijdelijke invoering van GAS-boetes mogelijk, voor inbreuken op de coronamaatregelen. De invoering is dus facultatief, elke gemeente beslist daarover autonoom. Áls een gemeente het systeem van de GAS-boetes wil toepassen, moet er een politiereglement worden opgemaakt en goedgekeurd door de gemeenteraad. Verder is het alles of niets: áls de gemeente het systeem van GAS-boetes invoert, moet het gelden voor inbreuken op alle coronamaatregelen.

Ingevolge het KB nr. 1 werd ook de omzendbrief van het College van procureurs-generaal van 25 maart 2020 (COL 06/2020) herzien, met name op 7 april 2020. Er werd een hoofdstuk II ingevoerd, dat handelt over de toepassing van de GAS-boetes. Belangrijk is dat het College bepaalt dat er geen strafrechtelijke afhandeling zal zijn, overeenkomstig hoofdstuk I van de omzendbrief, indien het systeem van GAS-boetes toepassing vindt, met volgende uitzonderingsgevallen:

• samenloop met andere misdrijven: bijvoorbeeld druggebruik tijdens een samenscholing, of bijvoorbeeld een verboden verplaatsing waarbij de overtreder tijdens zijn interceptie spuwt naar een politieagent;
• herhaling: vanaf de tweede vastgestelde inbreuk wordt er hoe dan ook rechtstreeks gedagvaard;
• minderjarigen: artikel 2 van het KB nr. 1 bepaalt immers dat de GAS-boetes niet kunnen worden toegepast op minderjarigen.

Het KB nr. 1 stelt het bedrag van de GAS-boete vast op 250,00 EUR per inbreuk, zonder onderscheid. Dit bedrag stemt dus overeen met de minnelijke schikking zoals eerder voorzien door het College van procureurs-generaal. Let wel, in het kader van het systeem van de GAS-boetes is er dus niet voorzien in een verhoogd tarief voor handelaars, zoals de minnelijke schikking van 750,00 EUR, opgenomen in hoofdstuk I van de omzendbrief COL 06/2020.

Het KB nr. 1 maakt tevens de onmiddellijke betaling van de GAS-boete mogelijk door middel van bankkaart en betaalterminal of via een smartphone.  Indien de GAS-boete niet onmiddellijk wordt betaald (de overtreder moet daar immers uitdrukkelijk mee instemmen), wordt de procedure voor de sanctionerend ambtenaar van de gemeente gevolgd, zoals deze is voorzien in de GAS-wet. Dat betekent dus dat de overtreder bezwaar kan aantekenen bij de sanctionerend ambtenaar, en, indien de GAS-boete alsnog wordt gehandhaafd, beroep bij de politierechtbank.  Er geldt telkens een strikte termijn van 30 dagen.

Het KB nr. 1 stelt tevens dat de betaling van de GAS-boete niet verhindert dat het parket alsnog strafrechtelijk vervolgt, of bijvoorbeeld de procedure van bemiddeling in strafzaken (artikel 216ter Sv.) toepast. Aangezien de omzendbrief COL 06/2020, zoals herzien op 7 april 2020, stelt dat er geen strafrechtelijke afhandeling zal zijn indien het systeem van de GAS-boetes toepassing vindt, is deze hypothese in principe enkel denkbaar, zo stelt de omzendbrief ook zelf, wanneer er bij de vaststelling van een inbreuk onmiddellijk wordt betaald, doch achteraf zou blijken dat het om een geval van herhaling gaat.

Elke gemeente zal nu dus moeten uitmaken of zij het systeem van de GAS-boetes wenst in te voeren voor inbreuken op de coronamaatregelen.  De stad Antwerpen bijvoorbeeld besliste ondertussen reeds om zulks te doen. Op 14 april 2020 keurde de gemeenteraad een tijdelijk politiereglement goed, waarmee een GAS-boete van 250,00 EUR per inbreuk wordt ingevoerd, overeenkomstig het KB nr. 1 en de omzendbrief COL 06/2020. Dit politiereglement trad in werking op de datum van de bekendmaking ervan, eveneens 14 april 2020.

Men kan discussiëren over de zin en onzin van het invoeren van het systeem van de GAS-boetes voor coronamaatregelen. Het strafrechtelijk sanctioneringsregime, zoals het tot voor kort exclusief bestond, leek best te werken. Voordeel van het systeem van de GAS-boetes is dat de afhandeling eenvoudiger verloopt en dat justitie ontlast wordt. Nadeel is dan weer dat er verwarring dreigt te ontstaan, nu het systeem in sommige gemeenten wel, en in andere gemeenten geen toepassing zal vinden. Bovendien laat het systeem van GAS-boetes voor coronamaatregelen, in tegenstelling tot de gewone GAS-boetes, geen differentiatie qua bedrag van de boete toe, naargelang de ernst van de inbreuk, en kan het systeem niet worden toegepast op minderjarigen.  Ook onder politici is er verdeeldheid. Zo spraken bijvoorbeeld de gouverneur van Vlaams-Brabant en de burgemeester van Leuven zich reeds uit tegen de invoering van gemeentelijke politiereglementen op grond van het KB nr. 1. Hoe dan ook, de wettelijke mogelijkheid is nu gecreëerd, en ongetwijfeld zullen vele gemeenten er gebruik van maken.